Bệnh Ảo Tưởng Của GenZ – Khi Cái Tôi Lớn Hơn Cả Thực Tế
Bạn đã từng gặp một GenZ mới ra trường tự xưng là “Chuyên Gia” chỉ sau vài tháng làm việc? Trong khi nhiều người trẻ năng động, sáng tạo và nhanh nhạy với công nghệ, thì một bộ phận không nhỏ đang rơi vào trạng thái “ảo tưởng sức mạnh”, tự đánh giá quá cao năng lực bản thân mà thiếu sự kiểm chứng từ thực tiễn.
Một khảo sát năm 2024 của McKinsey chỉ ra rằng 63% người trẻ dưới 27 tuổi tin rằng họ “có khả năng lãnh đạo tốt hơn cấp trên”, nhưng chỉ 14% trong số họ từng trực tiếp quản lý đội nhóm trên 3 người. Tỷ lệ này đặt ra câu hỏi lớn về khoảng cách giữa kỳ vọng và thực tế.
Bài viết này sẽ đi sâu vào nguyên nhân của “bệnh ảo tưởng”, những tác động tiêu cực đến sự nghiệp, đồng thời đề xuất cách thức giúp GenZ tự hiệu chỉnh bản thân để thích nghi và phát triển bền vững trong môi trường đầy biến động ngày nay.
Vấn Đề: Tại Sao GenZ Dễ Rơi Vào Bẫy “Ảo Tưởng Sức Mạnh”?
Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng này:
Tiếp cận thông tin nhanh nhưng thiếu chọn lọc
GenZ lớn lên cùng mạng xã hội – nơi mỗi cá nhân đều có thể tự xây dựng thương hiệu, chia sẻ quan điểm cá nhân và nhận được sự tán thưởng tức thì. Điều này dễ khiến họ nhầm lẫn giữa kiến thức lý thuyết và năng lực thực chiến.Thành công tức thời bị thần thánh hóa
Những câu chuyện “người trẻ triệu phú”, “làm giàu không khó” ngập tràn trên mạng đã tạo nên hình mẫu sai lệch về thành công, khiến GenZ dễ nôn nóng và đánh giá sai giá trị của sự nỗ lực bền bỉ.Thiếu phản hồi thực tế từ môi trường nghiêm khắc
Trong nhiều môi trường học thuật hoặc công việc “an toàn”, phản hồi mang tính xây dựng bị thay thế bằng sự nuông chiều, khiến người trẻ khó nhận diện điểm yếu của bản thân.Tâm lý “muốn nhanh” nhưng lại “ngại khó”
GenZ thường được gán mác là thế hệ “thích tự do và linh hoạt”, nhưng thực tế nhiều người ngại chịu áp lực và thiếu khả năng chịu trách nhiệm dài hạn – một điều cần thiết trong bất kỳ ngành nghề nào.
Ví dụ điển hình:
Một bạn trẻ học ngành marketing, sau 6 tháng chạy quảng cáo cho shop nhỏ, đã tự tin mở dịch vụ tư vấn chiến lược cho doanh nghiệp vừa và nhỏ. Kết quả: chiến dịch lỗ nặng, khách hàng mất niềm tin, còn bản thân bạn thì rút lui với lý do “thị trường không phù hợp”.
Trường hợp của Minh (26 tuổi) - làm việc tại một công ty phần mềm với vị trí junior developer. Sau khi học một khóa online về kiến trúc phần mềm, Minh đã đề xuất thiết kế lại toàn bộ hệ thống của công ty mà không hiểu rõ các ràng buộc kinh doanh và kỹ thuật. Đề xuất bị từ chối, nhưng thay vì học hỏi, Minh cho rằng “công ty không dám đổi mới” và tự tách ra làm freelancer - chỉ để nhận ra rằng kiến thức thực tế của mình còn nhiều hạn chế.
Giải Pháp: Tái Định Hình Bản Thân Trong Thời Đại Thực Dụng
Để vượt qua “bẫy ảo tưởng”, GenZ cần nghiêm túc thực hiện những điều sau:
Tự đánh giá năng lực một cách trung thực
Biết mình biết ta là bước đầu tiên để phát triển bền vững. Tự hỏi: mình đã thực sự làm được điều đó chưa? Ai là người xác nhận năng lực của mình ngoài bản thân?Chấp nhận việc “học lại từ đầu”
Không có gì xấu hổ khi thừa nhận mình chưa biết. Chính thái độ học hỏi không ngừng mới là điểm khiến một người trở nên chuyên nghiệp.Tìm người cố vấn đáng tin cậy
Mentor không chỉ là người truyền cảm hứng, mà còn là người cho phản hồi thật – điều mà mạng xã hội không thể cung cấp.Thực hành thực tế nhiều hơn “tuyên bố”
Thay vì nói “em giỏi content”, hãy viết blog, chạy quảng cáo thật, tham gia dự án thực tế – dữ liệu sẽ là bằng chứng tốt nhất cho năng lực.Tập trung xây dựng kỹ năng mềm song song với kỹ năng cứng
Kỹ năng giao tiếp, quản lý thời gian, làm việc nhóm, phản biện… chính là vũ khí thật để sinh tồn trong môi trường làm việc thực tế.
Cách Thực Hiện: Những Thực Tiễn Hiệu Quả Đã Kiểm Chứng
Nếu bạn đang là GenZ và muốn “reset” lại tư duy phát triển bản thân, hãy thử bắt đầu với:
Thực hiện bài test năng lực hàng quý
Sử dụng các công cụ như Gallup StrengthsFinder, 16Personalities, DISC… để hiểu mình và xác định vùng phát triển cần tập trung.Tham gia vào các dự án ngoài trường/lớp
Các hoạt động như hackathon, startup weekend, hoặc dự án cộng đồng giúp xây dựng kỹ năng thực chiến và hiểu rõ hơn về “vai trò thật” của mình khi làm việc nhóm. Xem thêm bài viết về giá trị của dự án thực tế trên blog của chúng tôi.Duy trì thói quen viết nhật ký học tập (learning journal)
Ghi lại những gì đã học, phản tư từ sai lầm, và lưu lại phản hồi từ người khác – đây là cách hiệu quả để tiến bộ có hệ thống. Tham khảo phương pháp ghi chép Cornell để tối ưu hóa việc học.Kết nối với người đi trước một cách chủ động
Tham gia các cộng đồng chuyên môn như ProductTank, UX Vietnam, Devtalk, hoặc inbox người bạn ngưỡng mộ trên LinkedIn – bạn sẽ ngạc nhiên vì nhiều người sẵn sàng hỗ trợ.
Tầm Quan Trọng: Vì Sao Giải Pháp Này Là Cần Thiết Hơn Bao Giờ Hết?
Hiệu quả cá nhân: Khi GenZ nhận diện đúng năng lực và giới hạn của bản thân, họ sẽ đầu tư thời gian đúng chỗ, giảm stress vì so sánh sai thực tế, và tăng cơ hội phát triển dài hạn.
Tiết kiệm chi phí và thời gian đào tạo cho doanh nghiệp: Doanh nghiệp không phải mất thời gian “giải ảo” hay điều chỉnh kỳ vọng sai lệch, từ đó nâng cao hiệu suất tổ chức.
Xây dựng môi trường làm việc đáng tin cậy: Khi mọi người đều biết vị trí thật sự của mình, tập thể sẽ phối hợp hiệu quả hơn, ít drama hơn và sáng tạo nhiều hơn.
Theo báo cáo từ World Economic Forum, đến năm 2030, 85% công việc sẽ yêu cầu năng lực tự học và thích nghi nhanh – nếu GenZ không “vỡ ảo” sớm, họ sẽ bị bỏ lại phía sau.
Câu hỏi thường gặp về bệnh ảo tưởng ở GenZ
Làm thế nào để phân biệt giữa tự tin và ảo tưởng sức mạnh?
Tự tin dựa trên nhận thức chính xác về khả năng của bản thân, có bằng chứng cụ thể và chấp nhận phản hồi. Ảo tưởng sức mạnh thường bỏ qua bằng chứng thực tế, phóng đại thành tích, và phủ nhận phản hồi tiêu cực.
Liệu “bệnh ảo tưởng” có phải là đặc trưng riêng của GenZ?
Không hoàn toàn. Mọi thế hệ đều có người mắc “bệnh ảo tưởng”, tuy nhiên GenZ phải đối mặt với môi trường mạng xã hội và thông tin dồi dào hơn, khiến hiện tượng này trở nên phổ biến hơn.
Làm thế nào để doanh nghiệp giúp nhân viên GenZ vượt qua “ảo tưởng” mà không làm tổn thương họ?
Doanh nghiệp nên xây dựng văn hóa phản hồi thường xuyên, thiết lập kỳ vọng rõ ràng từ đầu, cung cấp cơ hội đào tạo thực tế, và áp dụng hệ thống mentoring để giúp GenZ phát triển một cách thực tế và bền vững.
Làm thế nào để phụ huynh giúp con cái tránh rơi vào bẫy “ảo tưởng sức mạnh”?
Phụ huynh nên dạy con cách đón nhận thất bại, khuyến khích thử thách thực tế, giảm áp lực phải hoàn hảo, và làm gương về cách học hỏi suốt đời và khiêm tốn.
Phải mất bao lâu để vượt qua “bệnh ảo tưởng”?
Không có thời gian cụ thể, quá trình này phụ thuộc vào cá nhân và mức độ sẵn sàng học hỏi. Quan trọng nhất là thái độ cởi mở với phản hồi và cam kết phát triển liên tục.
Kết Luận
“Bệnh ảo tưởng” không phải là vấn đề riêng của GenZ, nhưng trong thời đại mọi thứ có vẻ như đều dễ tiếp cận và thành công được kể bằng highlight, nó lại trở thành căn bệnh thời đại.
👉 Hãy bắt đầu bằng việc thành thật với chính mình. Đừng ngại chậm mà chắc. Bởi vì thế giới thực luôn trọng kết quả hơn lời nói.
Tương lai thuộc về những ai biết mình là ai – và kiên nhẫn trên hành trình trở thành người tốt hơn mỗi ngày.
Câu chuyện thành công: Hoàng Minh (28 tuổi) - từng là một GenZ “ảo tưởng sức mạnh” khi mới ra trường. Sau khi thất bại với startup đầu tiên, Minh đã dành 2 năm làm việc dưới sự hướng dẫn của một mentor kinh nghiệm, học cách lắng nghe và xây dựng kỹ năng thực tế. Hiện tại, Minh đang điều hành một công ty phát triển ứng dụng thành công với 20 nhân viên. “Tôi biết ơn giai đoạn vỡ mộng đó, vì nó đã dạy tôi giá trị của sự khiêm tốn và học hỏi liên tục,” Minh chia sẻ.
Tham khảo: